موتور آسانسور شما از کیفیت لازم برخوردار نبوده و به خاطر همین سقوط کرده است؟ این جمله تلخ به ما گوش زد می‌کند تا با استانداردهای لازم سلامت موتور آسانسور آشنا باشیم و قبل از هر تصمیم خرید یا تعویض در مورد آن اطلاعات بیشتری را کسب کنیم. این مقاله به شما کمک می‌کند تا اطلاعات خود را بالا ببرید؛ پس تا انتهای آن با ما همراه باشید
با انواع موتور بالابرها آشنا شوید
همواره بسیاری از شرکت‌های فعال در صنعت آسانسور و موتور آسانسور در کشور تلاش می‌کنند تا با ارتقای کیفیت، بهترین موتور آسانسور در ایران را تولید کرده و آن را به بازار ارائه دهند. امروزه موتورهای آسانسور در قدرت‌های مختلف به منظور کشش بهتر در بین طبقات ساختمانی تولید می‌شوند که می‌توانند به آسانی و با سرعت بهتری شما را در بین طبقات حمل کنند.
موتور آسانسور هیدرولیک‌هایی که با درایو راه‌اندازی می‌شوند، شرایط کارکرد بهتر با قابلیت تنظیم سرعت بالاتری را دارند. موتور آسانسور از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین بخش تشکیل دهنده آسانسور هستند که نیروی محرکه مورد نیاز جهت جابه‌جایی در مکان مورد نظر را فراهم می‌کنند. تمامی موتورهای گیربکس آسانسوری دارای پولی هستند که با نصب کابل بکسل روی آن موجب جابه‌جایی وزنه تعادل شده که در نهایت باعث حرکت آسانسور می‌شود.
برای تشخیص بهترین موتور آسانسور لازم است با انواع موتور آشنا شویم و اطلاعاتی در مورد نحوه کارکرد هر یک و ویژگی‌های هر کدام به دست آوریم تا تشخیص بهترین نوع موتور برای شما راحت‌تر شود. انواع مدل‌های موتور آسانسور عبارت‌اند از:
- موتور گیربکس
- موتور گیرلس یا بدون دنده
- موتور هیدرولیک
موتور آسانسور گیربگس چگونه کار می‌کند؟
در این موتورها نیروی الکتروموتور توسط یک قرقره کششی و چرخ‌دنده به کابین آسانسور جهت بالا یا پایین رفتن منتقل می‌شود. در این موتورها، گیربکس یا همان چرخ‌دنده، واسط بین موتور و کابین است که انعطاف‌پذیری لازم را به وجود می‌آورد.
وجود چرخ‌دنده باعث افزایش قدرت این موتورها شده است. برق ورودی به موتور باعث چرخش روتور شده و چرخش روتور سبب به چرخش درآمدن گیربکس متصل به روتور می‌شود. گیربکس این نوع موتورها به وسیله یک میله به روتور متصل است. چرخش گیربکس باعث به حرکت درآمدن چرخ دنده‌ها می‌شود و با چرخش چرخنده‌های متصل به گیربکس، فلکه گیربکس شروع به چرخش می‌کند و سیم بکسل را موافق جهش چرخش موتور به حرکت در می‌آورد.
حرکت این مجموعه باعث جابه‌جایی کابین و همچنین وزنه تعادل آسانسور می‌شود. قدرت بالا، بازدهی ۸۵% و ارزان بودن نسبت به موتورهای گیرلس، از برتری موتورهای گیربکس دار است. موتورهای گیربکس آسانسور را به دو دستة دو‌سرعته و تکسرعته تقسیم‌بندی می‌کنند.
- موتور گیربکس تکسرعته آسانسور (VVVF)آسانسور
در موتورهای گیربکسی تکسرعته، دورِ موتور ثابت بوده و کابین با سرعت ثابت حرکت می‌کند. هنگام نزدیک شدن کابین به تراز طبقه از طریق ترمز، شتاب منفی ایجاد می‌گردد. با کاهش سرعت، کابین نهایتاً در ترازِ طبقه متوقف می‌شود. در این سیستم، دور موتور توسط مداری الکتریکی کنترل می‌گردد و سرعت را در بازة زمانی کوتاهی به آرامی از صفر به حداکثر و بالعکس می‌رساند.
با استفاده از تغییر ولتاژ و فرکانس موتور، سرعت به صورت پیوسته تغییر یافته و تکانه‌های ناشی از تغییر سرعت به حداقل می‌رسد. در این سیستم تکانه‌های شتاب اولیه و ترمز برای مسافر محسوس است.
- موتور گیربکس دو‌سرعته آسانسور
این نوع موتور، دو سیم‌پیچ و دو سرعت برای حرکت دارد. هنگام شروع حرکت، از دور تند استفاده می‌شود. از یک مقاومت سری برای محدود کردن جریان استفاده می‌شود که کاهش تدریجی میدان این مقاومت باعث شتابگری آرام آسانسور می‌شود.
در نزدیکی تراز طبقه، موتور با سیم‌پیچ دور کند حرکت می‌کند و سیم‌پیچ دور تند از مدار خارج می‌شود. با نزدیک شدن به تراز طبقه مد نظر، سرعت به‌صورت تدریجی کاهش می‌یابد. در نهایت برق قطع شده و با استفاده از ترمز، کابین در تراز طبقه متوقف می‌شود.
برای کاهش تکانه‌های شتاب اولیه و ثانویه و همچنین ضربه‌های توقف، از یک چرخ فلزی به نام فلایویل که به موتور متصل است استفاده می‌شود تکانه‌ها و ضربه‌های این موتور نسبت به موتور تکسرعته خفیف‌تر بوده و همچنین در سیستم آسانسور مجهز به موتورهای گیربکسی دو‌سرعته، قابلیت دستیابی به سرعت‌های بالاتر نیز وجود دارد.
موتور گیرلس (بدون گیربکس) بالابرها چه ویژگی‌هایی دارد؟
این موتورها، گیربکس (جعبه دنده) نداشته و تغییرِ دور در ساختار داخلی موتور انجام می‌پذیرد. ساختمان این موتورها سنکرون آهنربایی دائم است. در این موتورها میله متصل به روتور موتور به طور مستقیم به فلکه متصل است. چرخش روتور باعث به حرکت درآمدن فلکه می‌شود. حرکت فلکه نیز حرکت چپ‌گرد یا راست گرد سیم بکسل را به دنبال دارد.
بدین ترتیب موتورهای گیرلس علاوه بر کاهش انرژی می‌توانند سریعاً تغییر سرعت دهند. این موتورها با کاهش زمانِ حرکت بین دو توقف، مناسب‌ترین گزینه برای آسانسور‌هایی هستند که نیاز به سرعت بالا یا مواجهه با ترافیک سنگین دارند.
از رگلاتور تنظیم‌کننده در میدان استاتور این موتورها برای شتاب‌گیری آرام استفاده می‌شود. وجود یک مقاومت متغیر و کاهش تدریجی آن باعث افزایش فرکانس دَوران استاتور می‌شود. همین موضوع سبب می‌شود تا شتاب‌گیری آرام آسانسور تبدیل به حرکتی سریع شود. رسیدن به سرعت نهایی باعث ثابت ماندن فرکانس و دور موتور تا توقف کامل کابین می‌شود.
همچنین در این سیستم برای توقف کابین از یک سری کلید‌های القایی مخصوص استفاده می‌شود. در این موتورها ترمزها تنها در صورت توقف کامل کابین عمل می‌کنند. با حذف گیربکس اندازه این موتورها بسیار کوچک گشته که آنها را قابل نصب در موتورخانه‌های با فضای محدود می‌کند. حتی در برخی مواقع نیز می‌توان موتورخانه را در این سیستم حذف نمود.
مزایای موتورهای گیرلس عبارت‌اند از:
- کار در فرکانس و ولتاژ متغیر
- سرعت بالا
- بازدهی ۹۰%
- صرفه جویی در انرژی
- عدم نیاز به روغن کاری در بازدید‌های دوره‌ای
- کم صدا و لرزش
- حجم کمتر
- نصب سریع‌تر و آسان‌تر
- عملکرد بهتر در مکان‌های پرترافیک
- سازگاری بیشتر با محیط‌زیست
- کیفیت بالای سواری
- شتاب‌گیری آرا
- موتور آسانسور هیدرولیک
آسانسور‌های هیدرولیک با استفاده از فشار روغن و بر اساس قانون پاسکال کار می‌کنند، در این نوع از آسانسور تمام نیروی محرکه توسط موتور آسانسور تولید می‌شود به همین خاطر به موتور آسانسوری با توان بیشتر نسبت به آسانسور‌های کششی نیاز دارند. موتور آسانسور‌های هیدرولیک نیز به دو دسته‌ی «بررسی موتور هیدرولیکی خشک هوا خنک» و «موتور هیدرولیکی مغروق در روغن» تقسیم می‌شوند.
- موتور آسانسور هیبریدی
این قطعه که معمولاً از فولاد در ساخت آن استفاده می‌شود نقش چارچوب نگه دارنده برای دیگر قطعات آسانسور از جمله موتور را بر عهده دارد. موتور آسانسور به کمک دونیروی کششی و هیدرولیکی با عملکرد هم‌زمان باعث جابه‌جایی کابین می‌شود و هر چه کیفیت این قطعه بهتر باشد، سازه نهایی از ایمنی بیشتری برخوردار خواهد بود.
- موتور هیدرولیکی مغروق در روغن
این نوع از موتور آسانسور همان‌طور که از اسم آن مشخص است در پاور یونیت قرار می‌گیرند از مزایای این نوع موتور آسانسور می‌توان بدون صدا کار کردن و همچنین مصرف برق پایین آن اشاره کرد. لازم به ذکر است از این نوع موتور آسانسور عموماً در آسانسور‌های خودروبر، آسانسور‌های خانگی و فروشگاهی استفاده می‌شود.
- موتور هیدرولیکی خشک هوا خنک
این نوع موتور آسانسور در کنار مخزن روغن قرار می‌گیرد که از مزایای این نوع از موتور آسانسور می‌توان به قابلیت استفاده از برق تک فاز و برق سه فاز اشاره کرد از این نوع موتور آسانسور عموماً در بالابر‌های هیدرولیکی استفاده می‌شود
قطعات و تجهیزات موتور آسانسور
قطعات تشکیل دهنده سیستم موتور آسانسور الکتروموتور، فلکه اصلی گیربکس و شاسی موتور آسانسور است. انواع الکتروموتور را در ابتدای همین مقاله شرح داده‌ایم و در اینجا به توضیح و بررسی دو بخش دیگر موتور آسانسور می‌پردازیم.
- فلکه گیربکس آسانسور
وظیفه فلکه اصلی آسانسور انتقال توان و در نتیجه جابه‌جایی سیم بکسل است. فلکه اصلی خود عضوی از سیستم تعلیق آسانسور بوده و معمولاً جنس آن از چدن است. در استفاده از چدن برای ساخت فلکه اصلی گیربکس باید به دلایل زیر اشاره نمود:
- ریخته‌گری خوب
- استحکام تحت فشار
- مقاومت در برابر خوردگی بالا
- ویژگی لغزشی مناسب
- قابلیت ایست اضطراری دَورانی
- استهلاک کم در برابر ارتعاشات
بین سیم بکسل و شیارهای این فلکه در اثر اصطکاک نوعی نیروی کششی ایجاد می‌شود. به همین دلیل به فلکه اصلی موتور، فلکه کششی نیز گفته می‌شود. نیروی کششی ایجاد شده در تناسب با زاویة پیچش سیم‌بکسل‌ها است. هرچه زاویة پیچش سیم بکسل‌ها به دور فلکه اصلی بیشتر باشد، نیرویی کششی بیشتر خواهد بود.
در این مواقع از یک فلکه ثانویه به نام فلکه هرزگرد استفاده می‌شود. وجود فلکه هرزگرد باعث کاهش نیروی کششی فلکه اصلی می‌شود. در فلکه هرزگرد، شیارها نقشی در کشش نداشته و تنها برای هدایت سیم‌بکسل‌ها به کار گرفته می‌شوند.
- شاسی موتور آسانسور
نصب شاسی موتور آسانسور یا فریم زیر موتور نخستین مرحله از نصب سیستم موتور آسانسور است. شاسی موتور باعث برقراری ثبات، عدم انتقال حرکت‌ها و لرزش‌های عمودی و افقی موتور به کابین و دیگر اجزای آسانسور و همچنین تراز نگه‌داشتن قطعات مختلف موتور می‌شود.
وزن کل سیستم موتور بر روی این سازة فلزی و فولادی قرار می‌گیرد. محل نصب این شاسی در موتورخانه است و بر روی آن موتور و فلکه هرزگرد نصب می‌شود. طراحی این شاسی باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر جلوگیری از لرزش و صداهای اضافی، هرگز دچار خمیدگی نشود.
کل سیستم شاسی و موتور نیز بر روی لرزه‌گیر نصب می‌شود. لرزه‌گیر سبب می‌شود که تکانه‌ها و ضربه‌های موتور به اجزای ساختمان منتقل نشود. همین موضوع باعث نرمی و روانی حرکت آسانسور می‌شود.
جمع‌بندی
موتور آسانسور یکی از اجزای مهم در بالابرها به شمار می‌رود که شناخت آن از اهمیت زیادی برخوردار است. انواع مختلفی از موتورها در آسانسور استفاده می‌شوند که بسته به نوع آسانسور و کاربردی که دارد، انتخاب می‌شوند. خود موتور بالابر هم از اجزای مختلفی تشکیل شده و هر کدام کاربرد متفاوتی دارند.
